Święto powołano ustawą z dnia 9 października 2009 roku o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci Powstania Warszawskiego, uchwalonej z inicjatywy prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego. Ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw 7 grudnia 2009 roku.
Pierwsze obchody Narodowego Dnia Pamięci Powstania Warszawskiego miały miejsce w 2010 roku.
Według preambuły ustawy, Dzień został ustanowiony w hołdzie bohaterom Powstania Warszawskiego – tym, którzy w obronie bytu państwowego, z bronią w ręku walczyli o wyzwolenie stolicy, dążyli do odtworzenia instytucji niepodległego Państwa Polskiego, sprzeciwili się okupacji niemieckiej i widmu sowieckiej niewoli zagrażającej następnym pokoleniom Polaków. Uzasadnienie dołączone do projektu ustawy dodawało ponadto, że uhonorowaniem dnia wybuchu powstania wolna Polska może spłacić swój dług wdzięczności.
************
W Bornem Sulinowie mieszka ostatni żyjący w powiecie szczecineckim powstaniec warszawski – pan Marek Szwarc. Inżynier Marek Szwarc urodził się 13 stycznia 1928 roku w Warszawie. Jest kapitanem Wojska Polskiego, uczestnikiem Powstania Warszawskiego o pseudonimie „Biały”. Zaprzysiężony na Bielanach. W konspiracji zajmował się kolportażem pray podziemnej. W powstaniu został przydzielony do zgrupowania Armii Krajowej „Żywiciel”, pierwszej kompanii batalionu „Żubr”. Z bronią w ręki zdobywał Centralny Instytut Wychowania Fizycznego przy ulicy Marymonckiej oraz obóz Wehrmachtu w Lasku Bielańskim. Zginęło tam wielu jego kolegów. Oddział Marka Szwarca został wycofany do Puszczy Kampinoskiej. Późnej walczyło o Dworzec Gdański i przechodzi kanałami w rejon Starego Miasta. Ze swoim zgrupowaniem zdobywa szkołę gazową przy ulicy Gdańskiej i olejarnię na Kolektorskiej. Następnie broni szkoły pożarniczej na rogu ulicy Potockiej i Słowackiego. Pod sam koniec powstania Marek Szwarc został ranny i trafił do obozu w Pruszkowie. Uciekł mimo to z transportu kolejowego i po wyzwoleniu Warszawy wrócił do stolicy. (Informacje ze strony internetowej GK24)
Obszerny wywiad z panem Markiem Szwarcem znajduje się na stronie internetowej GK24->>>
************
Dzień 1 sierpnia 1944 roku to jedna z najważniejszych dat w historii Polski. W godzinę „W”, o 17:00, minutą ciszy i dźwiękiem syren upamiętnimy 73. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego oraz uczcimy pamięć tych, którzy zginęli za wolność stolicy i jednocześnie niepodległość Polski. To z ich poczucia obowiązku, patriotyzmu i niezwykłej odwagi powinniśmy dziś brać przykład.
1 sierpnia 1944 roku o godz. 17.00 wybuchło Powstanie Warszawskie. Formalnie siły powstańcze były znaczące. Do walki stanęło około 50 tys. powstańców Armii Krajowej zorganizowanych w Zgrupowania obejmujące bataliony i inne formacje zbrojne oraz niewielkie ilości innych organizacji podziemnych w tym prokomunistycznej Armii Ludowej. Niestety powstańcy byli bardzo słabo uzbrojeni. Trudności w dotarciu do zakonspirowanych magazynów broni spowodowały, że w momencie wybuchu Powstania żołnierze dysponowali zaledwie 40% i tak skromnych zasobów broni i amunicji. Zapasy amunicji były przewidziane na kilkudniową walkę.
Oznaczało to w praktyce, że uzbrojony był co 10 powstaniec. Pozostali mogli liczyć na broń zdobyczną lub przejętą po poległych kolegach.
Przeciwnik w łącznej sile około 50.000 niemieckich żołnierzy, żandarmów, policjantów, oraz rosyjskich i azjatyckich renegatów dysponował miażdżącą przewagą uzbrojenia. W dyspozycji miał czołgi, samoloty, pociągi pancerne, artylerię, miotacze min, dużą ilość broni maszynowej.
W trakcie trwania Powstania w sierpniu i wrześniu alianci podejmowali próby wsparcia Powstania poprzez zrzuty broni i amunicji. Były one jednak mało skuteczne. Rosjanie nie zgodzili się na lądowanie amerykańskich bombowców na swoich lotniskach, co oznaczało dla nich konieczność powrotu po zrzucie do odległych baz we Włoszech. Zwiększało to dodatkowo straty wśród maszyn i załóg biorących udział w akcji. Wobec podzielenia miasta na poszczególne punkty oporu – większość zasobników zrzucanych na spadochronach z dużej wysokości trafiło na tereny zajęte przez wroga.
Biorąc pod uwagę ogólną sytuację, 1 października 1944 r. Komenda Główna AK podejmuje rozmowy z Niemcami na temat przerwania walki w Warszawie. 2 października podpisano akt kapitulacji Powstania. Oddziały powstańcze przekształcone 20 września 1944 r. w regularny Warszawski Korpus Armii Krajowej, po złożeniu broni wyszły do niewoli w liczbie około 15.000 żołnierzy. Część żołnierzy nie poszła do niewoli, wychodząc z ludnością cywilną z zamierzeniem kontynuowania działalności konspiracyjnej.
Przewidziane na kilka dni Powstanie trwało w rezultacie 63 dni, będąc największym tego typu zrywem wolnościowym w historii II wojny światowej. Mimo ogromnej przewagi militarnej, wojska niemieckie poniosły ogromne, blisko 50% straty: 10.000 poległych, 7.000 zaginionych, 9.000 rannych. Powstanie było przez nich porównywane z bitwą o Stalingrad.
W powstaniu poległo około 16.000 powstańców i około 150.000 ludności cywilnej. Tysiące osób zostało rannych. Około 650.000 ludności cywilnej zostało wywiezione z Warszawy do obozu przejściowego w Pruszkowie a stamtąd 150.000 do przymusowej pracy w Niemczech a 50.000 do obozów koncentracyjnych.
Po upadku Powstania, na osobisty rozkaz Hitlera, przez 3 miesiące opustoszałe miasto było rabowane oraz systematycznie burzone i palone dom po domu przez Niemców. W dzielnicach objętych Powstaniem uległo zniszczeniu około 85% budynków.
17 stycznia 1945 roku przez skutą lodem Wisłę weszły do martwej Warszawy oddziały Armii Czerwonej i Ludowego Wojska Polskiego.
By zrozumieć w pełni przyczyny wybuchu Powstania Warszawskiego oraz stopień determinacji walczących o wolność mieszkańców stolicy, należy uświadomić sobie jak wielkiej opresji poddana była Warszawa w latach okupacji.
Łączne straty ludności Warszawy w latach 1939-1944 wyniosły około 850 tysięcy osób, w tym ok. 170 tysięcy zginęło w czasie powstania, pozostałe ofiary były zaś wynikiem systematycznego i bezwzględnego procesu eksterminacji mieszkańców Warszawy trwającego przez cały okres okupacji hitlerowskiej.
Dla porównania łączne straty Francji w II wojnie światowej (wojsko i ludność cywilna) wyniosły ok. 810.000 osób a Wielkiej Brytanii ok. 388.000 osób.
Łączne straty Polski w II wojnie światowej (wojsko i ludność cywilna) wyniosły 6.850.000 osób.
Informacje historyczne ze strony: Krótka historia Powstania Warszawskiego 1944
